Mnogi ne znaju da je Zrenjanin, tadašnji Bečkerek, imao proizvod koji je u drugoj polovini XIX veka bio poznat širom Evrope.
A mnogi bi se iznenadili da je to – ćilim.
Torontalski ćilim kao rezultat zamaha torontalske tkačke industrije prikazan je prvi put na izložbi u Parizu 1867. godine i od tada je bio čest gost na evropskim izložbama.
Ferenc Nemet, istoričar kulture, koji je o Torontalskom ćilimu napisao i knjigu, ističe: „Ako vam kažem da su Mađarske državne železnice naručivale tepihe od torontalske fabrike tepiha, ako vam kažem da je Franc Jozef naručio Torontalske ćilime za svoje kraljevske apartmane i za mađarski parlament, onda to jasno pokazuje kakvu reputaciju su imali Torontalski ćilimi i kakav je bio njihov kvalitet.”
Torontalski ćilim je rađen na horizontalnom razboju tehnikom klečanja. Tkan je od vune sa geometrijskim motivima. U početku se u selima tkalo na uskim vodoravnim razbojima a veći ćilimi su spajani iz dva dela. Tek sa osnivanjem tkačke škole pojavili su se i široki razboji na kojima su ćilimi tkani iz jednog dela.
Prva tkačka škola osnovana je 1884. godine a prve polaznice ove škole bile su ne samo iz Bečkereka, već i iz Elemira, Aradca, Perleza, Ečke, Malog i Velikog Torka i iz Melenaca.
Najveće zasluge za promociju i usavršavanje Torontalskog ćilima imao je slikar Antal Štrajtman. Osim što je bio profesor crtanja u gimnaziji u Velikom Bečkereku, zaslužan je za osnivanje zanatske škole, a organizovao je izložbe primenjenih umetnosti i dao veliki doprinos da se za Torontalski ćilim čuje i van granica grada i županije.
Proizvodi koji su rađeni u školi su tkano platno, peškiri i ćilimi. Prvi put u ovoj školi uveden je široki razboj za taknje.
Održavani su tečajevi tkanja od dva-tri meseca škola je izlagala svoje proizvode na izložbama.
Zahvaljujući postojanju škole i obukama tkalja koje su rađene u njoj, 1894. godine osnovana je fabrika tepiha.
Još se jedno ime spominje u vezi sa ovim nekad čuvenim ćilimima.
To je ime Šarlote Kovalski koja je držala radionice tkanja.
Tradiciju je nastavila i dugo čuvala i fabrika tepiha u Velikom Bečkereku, koju je 1903. godine kupio Lazar Dunđerski.
Danas se primerci ovih ćilima čuvaju u Narodnom muzeju a tek poneki tkač održava plamen duge, bogate i lepe tradicije tkanja na ovim prostorima.
