Staro jezgro Zrenjanina Vlada Srbije proglasila je za zaštićenu prostorno kulturno-istorijsku celinu, koja se ističe svojom istorijsko-umetničkom, arhitektonskom i urbanističkom vrednošću.
Njen značaj, obrazložila je Vlada, ogleda se u kulturnom, prosvetnom, stručnom, trgovačko-zanatskom i društvenom statusu.
Teritorija na kojoj se nalazi današnje staro jezgro Zrenjanina naseljena je od najstarijih vremena, tako da se tragovi ljudskih naseobina mogu pratiti od neolita. To potvrđuju brojni arheološki nalazi.
U Planu generalne regulacije „Centar“ u Zrenjaninu piše da se u srcu ovog grada nalazi više arheoloških nalazišta. Kada je reč o Županijskoj palati, danas zgradi Gradske uprave, u dvorištu ovog monumentalnog objekta, koji krasi Trg slobode, nalazila se džamija podignuta sa dolaskom Turaka. Ovde je bila i tvrđava podignuta u 15. veku. Prilikom kopanja temelja za proširenje zgrade otkriven je praistorijski materijal.
Takođe, za vreme zemljanih radova ispred Gradske kuće, na prostoru gde se nalazi drvo Tisa, radnici su iskopali fragmente praistorijske keramike vinčanskog perioda.
Otkriveni i zasvođeni hodnici
Svojevremeno su otkriveni i zasvođeni hodnici ispred zgrade bivšeg Komiteta, kod letnje bioskopske pozornice, u dvorištu Narodnog pozorišta i ispred Vodotornja. Svodna konstrukcija hodnika konstatovana je na dubini od 0,80 do 1,80 metara, a njihova širina iznosi 1,50 metara. Kuriozitet je da svi hodnici imaju pravac prema Županijskoj palati.
Ovde nije kraj arheološkim otkrićima. Radnici su na centralnom gradskom trgu, prilikom kopanja bunara, naišli na veću grupu nabacanih ljudskih skeleta koji pripadaju osobama raznog uzrasta. Ovaj trg je zanimljiv i po tome što se na prostoru između Gradske kuće i Katoličke crkve nalazio bazar sa 22 zanatske radnje.
Nedaleko odatle, u ulici Kralja Petra, nalazi se zgrada nekadašnje Austrougarske štedionice, danas zgrada „Ogreva“. U dvorištu zgrade, na mestu gde se nalazi bunker, nađen je srednjovekovni novac Vuka Brankovića i Žigmunda Luksemburškog.
Više arheoloških nalazišta u ulicama koje su povezane sa Trgom slobode
S druge strane Gradske kuće nalazi se zgrada Finansijske palate, u kojoj je danas smešten Narodni muzej Zrenjanin. Prilikom zemljanih radova na toj lokaciji radnici su našli turski ibrik.
Zanimljiva je, sa ove tačke gledišta, i Obala Sonje Marinković. Upoređujući stari plan grada, naime, arhitekte su konstatovale da se na prostoru nekadašnje fabrike „Soča“, a danas Tekstilovog tržnog centra, nalazila prva, manja tvrđava. Ona je ucrtana i na jednoj od prvih karata grada.
Više arheoloških nalazišta otkriveno je i u ulicama koje su povezane sa Trgom slobode, odnosno u glavnoj ulici – Kralja Aleksandra Prvog Karađorđevića, Pupinovoj i Gimnazijskoj.
Kod Bukovčeve palate, koja se nalazi na početku centralne zrenjaninske ulice, prilikom kopanja temelja su otkrivena dva kilograma srebrnih posuda. Materijal se danas nalazi u Temišvarskom muzeju. U ovoj ulici pronađeni su i ostaci srednjovekovnog keramičkog materijala, turska zdela i dva ibrika. Na prostoru između Centralne apoteke i kioska, prilikom postavljanja novih instalacija, radnici su nailazili na ljudske skelete.
U Pupinovoj ulici, između Glavne pošte i Gradske narodne biblioteke, nađen je veliki broj fragmentovane keramike. Ona potiče iz perioda od 16. do 18. veka. Ispred samog ulaza u poštu otkrivena je ostava novca Lajoša Velikog iz 14. veka, a taj novac je ostao u zbirci Milana Nikolića.
U Planu generalne regulacije „Centar“ dodaje se i da je na potezu od raskršća Jevrejske ulice do kraja Gimnazijske, prilikom kopanja kanalizacione mreže, pronađena veća količina srednjovekovnog materijala i jedan ceo sud iz 17. ili 18. veka.
